Badanie USG ślinianek stanowi jedno z podstawowych narzędzi diagnostyki chorób gruczołów ślinowych. Dzięki zastosowaniu fal ultradźwiękowych możliwe jest szybkie i bezbolesne zobrazowanie struktur anatomicznych, wykrycie nieprawidłowości oraz ocena przepływu krwi w obrębie gruczołów. Warto poznać zasady przygotowania do badania, jego przebieg oraz sposób interpretacji wyników, by móc świadomie korzystać z tego cennego badania obrazowego.

Anatomia i wskazania do badania ślinianek

Typy gruczołów ślinowych

W jamie ustnej wyróżniamy trzy główne pary gruczołów ślinowych: przyuszne, podżuchwowe oraz podjęzykowe. Gruczoły przyuszne (glandula parotis) leżą w okolicy żuchwy, gruczoły podżuchwowe (glandula submandibularis) znajdują się pod dolnym brzegiem żuchwy, a podjęzykowe (glandula sublingualis) – pod językiem. Ich prawidłowe funkcjonowanie jest kluczowe dla trawienia i ochrony jamy ustnej przed zakażeniami.

Główne wskazania do badania

• Ból lub obrzęk w okolicy żuchwy lub przyusznic.
• Wykrycie guzków, torbieli lub guzów w obrębie ślinianek.
• Utrudnione wydzielanie śliny, suchość w ustach lub uczucie pełności.
• Monitorowanie kamicy ślinianek – zwapnień i kamieni powodujących bolesne napady.
• Ocena zmian pourazowych lub dewiacji anatomicznych.

Przygotowanie do badania oraz jego przebieg

Jak się przygotować do USG ślinianek?

Przed badaniem nie wymaga się specjalistycznej diety ani odstawienia leków. Zaleca się jednak:

• Unikać spożywania ciężkostrawnych potraw bezpośrednio przed wizytą.
• Przynieść ze sobą wyniki wcześniejszych badań obrazowych lub laboratoryjnych.
• W razie występujących alergii poinformować lekarza o reakcjach na żele do USG.

Dzięki takim prostym krokom możliwe jest płynne przeprowadzenie badania i uzyskanie dokładnych obrazów.

Przebieg badania

Pacjent układa się zwykle na plecach z lekko uniesioną głową. Lekarz nanosi na skórę szyi i okolicy żuchwy niewielką ilość żelu przewodzącego ultradźwięki. Następnie przesuwa głowicę aparatu wzdłuż gruczołów, rejestrując obrazy w różnych płaszczyznach. Cały zabieg trwa najczęściej 10–20 minut i jest całkowicie bezbolesny. W razie potrzeby specjalista może poprosić o włączenie lub wyłączenie połykania śliny, co pozwala na lepszą ocenę drożności przewodów ślinowych.

Interpretacja wyników i dalsze postępowanie

Typowe obrazy prawidłowe

Prawidłowa ślinianka ma jednorodną echogeniczność, bez wyraźnych ognisk o zwiększonej lub zmniejszonej gęstości ultradźwiękowej. Miąższ gruczołu powinien być gładki, bez widocznych zwapnień czy torbieli. Przewody ślinowe są płaskie i trudno je uwidocznić przy braku patologii.

Nieprawidłowości i ich znaczenie

• Kamienie w przewodach ślinowych: widoczne jako hiperechogeniczne struktury z cieniem akustycznym.
• Zapalenie ostre lub przewlekłe: obrzęk miąższu, zwiększona przepuszczalność naczyń, powiększenie gruczołu.
• Zmiany guzowate: mogą mieć charakter torbieli, gruczolaków lub nowotworów złośliwych.
• Sialodochitis: poszerzenie przewodu, cienkościenne zmiany w obrębie dróg wyprowadzających ślinę.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości lekarz często zaleca dalszą diagnostykę, np. biopsję aspiracyjną cienkoigłową lub badanie MR. Dzięki temu możliwe jest dokładne określenie typu zmiany i wdrożenie optymalnej terapii.

Nowoczesne techniki obrazowania i powiązane schorzenia

Elastografia i Doppler

Oprócz klasycznego USG coraz częściej stosuje się elastografię, która ocenia twardość tkanek, co bywa przydatne w różnicowaniu zmian łagodnych i złośliwych. Z kolei technika Doppler umożliwia ocenę ukrwienia guza – podwyższony przepływ naczyniowy może sugerować proces nowotworowy. Obie metody podnoszą czułość badania i poprawiają trafność rozpoznań.

Kamica ślinianek i inne schorzenia

• Kamienie ślinowe – często powstają w przewodzie ślinianki podżuchwowej i wywołują bolesne napady.
• Autoimmunologiczne zapalenie (choroba Sjoegrena) – prowadzi do zniszczenia miąższu gruczołowego i suchości błon śluzowych.
• Nowotwory łagodne (gruczolak wielopostaciowy) – wykazują dobrze odgraniczone kontury i jednolitą strukturę.
• Nowotwory złośliwe – mają nieregularne brzegi, naciekają otaczające tkanki.

3D USG i telemedycyna

W zaawansowanych ośrodkach dostępna jest technologia 3D, pozwalająca uzyskać przestrzenne wizualizacje gruczołów ślinowych. Dane te można przesyłać do innych specjalistów, co wspiera diagnostykę w ramach telemedycyny. Taka współpraca zwiększa dostępność konsultacji i przyspiesza podejmowanie decyzji terapeutycznych.

Znajomość zasad przygotowania oraz przebiegu badania USG ślinianek gwarantuje pacjentom komfort i pełną informację o stanie zdrowia gruczołów ślinowych. W razie wykrycia jakichkolwiek zmian warto skonsultować się z wykwalifikowanym radiologiem lub specjalistą chirurgii szczękowo-twarzowej, by szybko ustalić dalsze kroki diagnostyczno-terapeutyczne.